|
(уларга қанчалаб очиқ мўъжизалар бердик экан!) Бу ердаги (كم ) сўзи хабарийя бўлиб келяпти. (Қанча сўзи дарак гапга ҳам, сўроқ гапга ҳам келади. Дарак гапда келса, у хабарийя бўлади). Чунки уни ўзининг мумайязи (у аниқлаб келаётган сўз. Масалан, қанча кишилар, дейилганда кишилар сўзи қанча сўзининг мумайязи бўлади) билан бир мутааддий (ўтимли) феъл ажратиб турибди. (مِّنْ ) ҳарфи эса мумайяз билан мафъул чалкашиб кетмаслиги учун келтириляпти. Аллоҳ Таолонинг мана бу гаплари ҳам шу қабилдандир:
كَمْ تَرَكُوا مِن جَنَّاتٍ وَعُيُونٍ
– „Улар қанчадан-қанча боғларни, чашмаларни қолдириб (ўзлари ғарқ бўлиб) кетдилар!“. [44:25]
وَكَمْ أَهْلَكْنَا مِن قَرْيَةٍ
– „Биз қанчадан-қанча қишлоқ-шаҳарни ҳалок қилдик“. [28:58]
Агар (مِّنْ ) харфи айтилмаса, ишлатилмаса, (آيَةٍ ) сўзи (كَمْ )нинг мумайязими ёки (آتَيْنَاهُم )нинг мафъулими, билиб бўлмасди, чалкашиб кетарди.
2. Аллоҳ Таоло иккинчи оятда кофирларнинг очиқ ҳужжатларга эргашмасликларининг сабабини баён қилди. Бу сабаб дунё зийнати ва безаги билан овора бўлиб, оятлар хусусида тадаббур қилишга ва шу билан имонга келишга ошина олмасликдир.
Улар шу билангина кифояланишмади. Дунёга осилиб олмасдан, охиратга интиладиган мўминларга масхара кўзи билан қарашади, уларнинг камбағалликларидан кулишади.
Шундан сўнг Аллоҳ Таоло баён қиляптики, анави дунёга маст бўлган кофирларнинг мазахига, таҳқирига дуч келаётган камбағал мўминлар қиёмат кунида Аллоҳнинг қошида улуғ мақомда – наим жаннатларида бўлурлар. Ўзларини катта олиб, уларнинг устидан кулиб юрган кофирлар эса жаҳаннамдан жой олишади. Нақадар мудҳиш оқибат! Мўминларнинг мақоми уларга нисбатан жуда юксакда. Чунки мўминлар олий жаннатларда бўлурлар, улар эса жаҳаннам чоҳига ташланишади.
Энди шу дунёдаги ризқ ҳақида тўхталадиган бўлсак, Аллоҳ уни Ўзи истаган одамга, мўминга ҳам, кофирга ҳам бераверади. Бу ишда Аллоҳ ҳеч кимга ҳисоб бермайди. Унинг остидаги ҳикматни Ўзи билади. Аллоҳ кофирларнинг ризқини кенг қилиб, арқонни узун ташлайди. Шу билан улар гуноҳни кўпайтираверишади. Мўминларни эса ризқини чеклаб бериш билан синайди. Шу орқали мўминларнинг савоби ортади:
وَاللّهُ يَرْزُقُ مَن يَشَاءُ بِغَيْرِ حِسَابٍ
184-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208